Μουσείο, Παναρκαδικό Τρίπολης

Το Παναρκαδικό Μουσείο της Τρίπολης ιδρύθηκε το 1986. Στεγάζεται στο διώροφο νεοκλασικό κτίριο του παλαιού παναρκαδικού νοσοκομείου «Η Ευαγγελίστρια», έργο του Ερνέστου Τσίλερ. Τα εκθέματα του μουσείου δίνουν μια ολοκληρωμένη εικόνα για την ιστορία της ανθρώπινης παρουσίας στην Αρκαδία από τα νεολιθικά έως και τα πρώτα βυζαντινά χρόνια. Η περιήγηση ξεκινά από την αίθουσα της προϊστορικής συλλογής, στον πρώτο όροφο, όπου βρίσκεται και η κύρια είσοδος του μουσείου. Τα πρωιμότερα ευρήματα είναι αυτά της νεολιθικής περιόδου, από τον οικισμό που ανασκάφηκε στο λόφο Σακοβούνι, στη βορειοδυτική Αρκαδία. Ο οικισμός κατοικήθηκε από το τέλος των νεολιθικών χρόνων έως και τη μυκηναϊκή εποχή (περ. 3000-1200 π.Χ.). Ανάμεσα στα ευρήματα θα δείτε λίθινες αξίνες, πήλινα ειδώλια νεολιθικών χρόνων, μικρά αγγεία καθημερινής χρήσης, αλλά και μεγάλους πίθους για την αποθήκευση των καρπών. Τα πήλινα ειδώλια που θα δείτε εδώ αναπαριστούν αντρικές και γυναικείες μορφές. Η ιδιαιτερότητα στις γυναικείες μορφές είναι ότι δεν έχουν τους χοντρούς γλουτούς των νεολιθικών ειδωλίων της υπόλοιπης Ελλάδας. Στην ίδια αίθουσα στεγάζεται μια πλούσια συλλογή ευρημάτων της ύστερης μυκηναϊκής περιόδου. Στην πλειονότητά τους προέρχονται από την ανασκαφή του νεκροταφείου στην περιοχή Παλαιόκαστρο Γορτυνίας, που χρησιμοποιήθηκε από το 1500 έως το 1050 π.Χ. Στους περισσότερους από εκατό τάφους που έχουν ανασκαφεί, βρέθηκαν πολλά κτερίσματα, από τα οποία εδώ θα δείτε τα πιο αντιπροσωπευτικά. Πρόκειται κυρίως για υδρίες, αλλά και για αμφορείς, κρατήρες, πυξίδες και αλάβαστρα. Η ζωγραφιστή διακόσμησή τους περιλαμβάνει ποικίλα γεωμετρικά σχήματα, αλλά και πουλιά, ψάρια και χταπόδια σε πρωτότυπους συνδυασμούς. Την προσοχή σας αξίζει ο μεγάλος ψευδόστομος αμφορέας με τις πλεκτές λαβές που φέρει μετόπες με ψάρια και σχηματοποιημένα χταπόδια. Θεωρείται δείγμα παραγωγής ενός ντόπιου εργαστηρίου κεραμικής, που φαίνεται πως ήταν ισάξιο των εργαστηρίων κεραμικής των πιο σημαντικών μυκηναϊκών κέντρων. Από τα υπόλοιπα ευρήματα του νεκροταφείου θα δείτε ακόμη χάλκινα όπλα και ξίφη, πόρπες και περόνες, αλλά και χρυσά ελάσματα από τις πλουσιότερες ταφές. Από τα γεωμετρικά χρόνια παρουσιάζονται αγγεία, που προέρχονται από το νεκροταφείο στην περιοχή Μηλιά της Μαντίνειας και φέρουν τη χαρακτηριστική διακόσμηση με γεωμετρικά σχήματα. Τα δύο μεγαλύτερα από αυτά δεν είχαν χρησιμοποιηθεί ως κτερίσματα, αλλά βρέθηκαν τοποθετημένα πάνω από τους τάφους, για να επισημαίνουν τη θέση τους. Από την αρχαϊκή και κλασική εποχή, θα δείτε αγγεία από την Τεγέα, τη Μεγαλόπολη, το Ελληνικό Κυνουρίας και άλλες περιοχές. Μοναδικό εύρημα αποτελούν τα ξύλινα αγγεία που βρέθηκαν στη Μεγαλόπολη, προστατευμένα από ένα στρώμα λιγνίτη. Μία από τις αίθουσες του πρώτου ορόφου είναι αφιερωμένη στα ευρήματα των ιερών της Αρκαδίας. Εδώ θα δείτε μια συλλογή από πήλινα ειδώλια που βρέθηκαν σε ιερά στους λόφους Γκορτσούλι και Τριπήχι της Μαντίνειας. Τα ειδώλια παριστάνουν γυναικείες μορφές που φορούν πέπλο και φέρουν πόλο στο κεφάλι. Στέκονται όρθιες, με τα χέρια τεντωμένα, και φορούν κοσμήματα που είναι φτιαγμένα από πηλό ή άλλο υλικό. Η λατρεία στα ιερά αυτά χρονολογείται από τα γεωμετρικά χρόνια, ενώ οι μορφές των ειδωλίων παραμένουν ίδιες έως και την κλασική εποχή. Πιθανόν παριστάνουν την Άρτεμη ή τη Δήμητρα. Από το ιερό που ανασκάφηκε στον Μύτικα, κοντά στον Ορχομενό, εκτίθενται εδώ ένα πήλινο ειδώλιο σατύρου καθισμένου πάνω σε όνο, καθώς και πήλινα ειδώλια αντρικών ιθυφαλλικών μορφών, που χρονολογούνται από τα αρχαϊκά χρόνια. Από το ίδιο ιερό προέρχεται ένα πήλινο ακρωτήριο ναού, του λεγόμενου «λακωνικού τύπου». Τα ακρωτήρια αυτά έχουν σχήμα κυκλικού δίσκου, με μία εγκοπή, για να εφαρμόζουν στη γωνία της αετωματικής απόληξης της στέγης. Στον πρώτο όροφο θα δείτε ακόμη επιτύμβια ανάγλυφα, γλυπτά και ενεπίγραφες στήλες, οι οποίες μας δίνουν ανεκτίμητες πληροφορίες για την ιστορία της Αρκαδίας. Μία από αυτές, που βρέθηκε στον αρκαδικό Ορχομενό, καθόριζε τα σύνορα μεταξύ των πόλεων της περιοχής. Σώζεται αποσπασματικά και χρονολογείται από τις αρχές του 4ου αι. π.Χ. Σημαντική είναι και η στήλη που βρέθηκε στην αρχαία Θέλπουσα, στις όχθες του ποταμού Λάδωνα. Περιέχει ένα απόσπασμα από το αγορανομικό διάταγμα του Διοκλητιανού, που εκδόθηκε το 301 μ.Χ. και καθόριζε τις τιμές διαφόρων προϊόντων και υπηρεσιών. Από τα γλυπτά σημαντικό είναι το άγαλμα ένθρονης θεάς που βρέθηκε στην περιοχή της Ασέας. Παριστάνει τη θεά Αθηνά και χρονολογείται από τον 6ο αι. π.Χ. Η έκθεση συνεχίζεται στο ισόγειο του μουσείου, όπου θα δείτε μια μεγάλη συλλογή από επιτύμβιες στήλες, αναθηματικά ανάγλυφα και αγάλματα. Εδώ θα δείτε και τμήματα από τα ακρωτήρια του ναού που βρέθηκε στη Λυκόσουρα και ήταν αφιερωμένος στη Δέσποινα, τη σεβαστή θεότητα των Αρκάδων, που θεωρούνταν κόρη της Δήμητρας και του Πλούτωνα. Στο ισόγειο εκτίθεται και μια σειρά σημαντικών ευρημάτων από τη ρωμαϊκή έπαυλη που βρέθηκε στην περιοχή Εύα της Αρκαδίας. Ο πλούτος των γλυπτών, των ψηφιδωτών και οι ομοιότητες με τη βίλα του αυτοκράτορα Αδριανού στο Τίβολι της Ρώμης οδήγησαν τον ανασκαφέα στην υπόθεση ότι πρόκειται για την έπαυλη του Ηρώδη του Αττικού. Από τα γλυπτά που εκτίθενται εδώ, αξίζει να προσέξετε την προτομή του αυτοκράτορα Αδριανού, φίλου και προστάτη του Ηρώδη του Αττικού, και το αποσπασματικά σωζόμενο άγαλμα του Αντίνοου, το οποίο βρέθηκε στο ιερό που είχε ιδρυθεί στην έπαυλη προς τιμήν του. Από τα εκθέματα της ύστερης αρχαιότητας ξεχωρίζουν ένα βάθρο με παράσταση κυνηγιού και ένα αναθηματικό ανάγλυφο που απεικονίζει τους Διόσκουρους με τα άλογά τους. Χρονολογούνται από τον 3ο αι. μ.Χ. και βρέθηκαν στο αρχαίο Μεθύδριο, στην περιοχή της Βυτίνας. Στον κήπο του μουσείου, τέλος, θα δείτε αρχιτεκτονικά μέλη, ανάγλυφα και επιγραφές. Ψευδόστομος αμφορέας (13ος αι. π.Χ.), από το Παλαιόκαστρο (Παναρκαδικό Μουσείο Τρίπολης). Προτομή του αυτοκράτορα Αδριανού από τη ρωμαϊκή έπαυλη στην περιοχή Εύα της Αρκαδίας (Παναρκαδικό Μουσείο Τρίπολης). Εξωτερική άποψη του διώροφου νεοκλασικού κτιρίου που στεγάζει το Παναρκαδικό Μουσείο Τρίπολης. Αναθηματικό ανάγλυφο, έργο του 4ου αι. π.Χ. (Παναρκαδικό Μουσείο Τρίπολης). Χάλκινη οινοχόη των ελληνιστικών χρόνων (Παναρκαδικό Μουσείο Τρίπολης).